Deze week stuurde mijn broer mij via Whatsapp deze foto. Hij vertelde er bij dat hij een oud vrouwtje tegen kwam die vroeg: “Ben jij er één van Frits Bartels?”  Hij antwoordde dat dat zo was waarop ze zei: “Dan is je moeder Anneke.”  Het bleek dat dit vrouwtje vroeger een vriendin was geweest van mijn moeder. Dat wisten we helemaal niet.  Ze bleek deze foto van onze moeder te hebben toen ze 19 jaar was geworden.

Ik zit al twee dagen naar deze foto te kijken. Mijn moeder is nu 32 jaar geleden overleden. Ik vind het een hele mooie en romantische foto. Ze kijkt lief, en ik zie misschien toch ook een klein beetje weemoed in haar ogen. Ik vind niet dat ik op haar lijk. En mijn twee dochters ook niet.

Het is gek dat ik inmiddels ouder ben dan mijn moeder ooit geworden is. Als je kind eerder dood gaat dan jij, dan zeg je dat je je kind overleefd hebt, maar als je ouder bent geworden dan je eigen moeder, noem je dat dan ook overleven? Ik moet er echt niet aan denken dat ik -nu mijn kinderen zo volop in het leven staan- er tussen uit zou moeten piepen. Ik wil alles meemaken van ze, van nu tot in de eeuwigheid. 

Ik kijk nog eens naar de foto. 32 jaar geleden alweer en ik zie haar nog op het ziekenhuisbed liggen. Maar ik kan haar ook niet meer helemaal goed voor de geest halen, wat ik vooral zie in mijn hoofd zijn de foto’s die ik nog van haar heb. Ook haar stem hoor ik niet meer in gedachten. Ik weet wel dat je aan haar stem kon horen dat ze flink rookte. Een pakje Caballero per dag. En ze zat vaak met haar benen opgetrokken onder zich op de bank. Net als ik. Alleen ben ik eerder gestopt met roken.  

We hadden een caravan op Loosdrecht en mijn neef Frits zat dan eindeloos met haar te scrabbelen. Gekke flarden. Dan zie ik haar ineens weer haar pruik van haar hoofd aftrekken toen ze hoorde dat ze niet lang meer te leven had. En ik zie haar nog roken op haar sterfbed in het ziekenhuis, met lege vingers, verdoofd door de morfine en ook zag ik weer een lief klein meisje met blauwe ogen dat me aankeek. 

Gek genoeg heb ik geen hele warme herinneringen aan mijn jeugd met mijn moeder. Ik heb haar dat nooit kwalijk genomen. Ik denk dat ze geen makkelijk leven had, dat ze veel meer in zich had dan dat ze uiteindelijk gedaan heeft: ze was huisvrouw en later stond ze als ” foundation-adviseuse” bij de Livera. Op dat baantje was ze heel erg trots. Maar ze kon veel meer, alleen had ze haar tijd niet mee. Het was niet gebruikelijk als vrouw om te studeren en te werken. Ze was wel een van de eerste pilgebruiksters in Nederland vertelde ze ooit trots.

Stel dat ze nu nog geleefd zou hebben, dan was ze dik in de tachtig. Zou ze iets op Facebook gezet hebben, en wat dan? Zou ze me appen? “mijn rollator is stuk, kom even langs om hem te maken?”  Zo jammer dat ze mijn kinderen nooit heeft gezien. Ze had natuurlijk -net als ik- ook alsnog op latere leeftijd kunnen besluiten om een opleiding te doen. Maar zover heeft het niet mogen komen. Ze was altijd ziek, zo lang als ik me kon herinneren. In mijn beleving had ze steeds weer andere ziektes, soms lichamelijk, soms psychisch, maar naar een psycholoog gaan was echt not done toen. Ik kan me nog herinneren dat mijn verjaardagen soms niet gevierd werden, enerzijds omdat ik in de kerstvakantie jarig was, maar soms ook omdat ze ziek was. Dan stond haar bed in de huiskamer.

Dat mijn verjaardag dan niet gevierd werd vond ik niet zo erg, wat ik wel vreselijk vond was dat -als ik iemand meenam- dat die dan niet mee kon eten “omdat er dan niet genoeg was”. Ik heb me toen voorgenomen dat als ik later groot was, ook al was er maar 1 boterham in huis er dan nog altijd iemand mee zou kunnen eten, desnoods snijden we de boterham in vieren.

Mijn moeder was altijd op zoek naar erkenning, en eerlijk is eerlijk, ik moet tot mijn schaamte bekennen dat ik dat ook heb. Niet dat het altijd slecht is: je kunt er grote dingen mee bereiken, maar het heeft ook iets narcistisch. Ik denk dat ik van haar nooit goed geleerd heb om van mezelf te houden. En dat dat komt omdat er van haar nooit genoeg is gehouden. En dat is triest. Ik wou dat ik dat alsnog goed kan maken. Maar dat kan niet. Daarom stuur ik in gedachten een kus naar de hemel. Ik heb nooit verdriet om de moeder die er niet meer is, maar meer om de moeder die ze had kunnen zijn. Toen haar einde gekomen was vond ik ook dat ik iets moest zeggen tegen haar, iets dat voor mijzelf klopte met de waarheid toen, en ik zei: “Dag mam, we hadden nog zulke goede vriendinnen kunnen worden.”